۱۳۹۲ مرداد ۱, سه‌شنبه

اشعار شادروان هاتف . قسمت دوم . مسمطات ( مخمس،مسدس،ترجع بند، وترکیب بند)





مسمطات
(مخمس، مسدس، ترجع بند و ترکیب بند)

بسم الله الرحمن الرحيم
ستايش و نيايش بر خداوند عالميان و خلاق كون و مكان كه كمال و جلال او از عباراتيكه بحمدش صرف مبالغه گردد منزه است.
به ادراك معرفت او احدي از اولين تا آخرين نرسيده و جملگي با همه تفحص و تجسس جبينهاي عقل و هوش بر خاك ساييده اند، پرواز دانش علما و فضلا در فضاي نا منتهاي حقيقت او به شكسته بالي انجاميده است بقول حضرت ابوالمعاني مرزا بيدل آنچه از صفات فهميدند در همان چار ديوار تعبيرات امكاني محصور مانده و آنچه از ذات دريافتند غير از بيان معاني موهوم نبود.
ازل تــا ابــد گـــر بـبــالا پــرد                      ز حــــد خـود انديشه بر نگذرد
نــه بر اوج ذاتش پرد مرغ وهـم                   نه در ذيل وصفش رسد دست فهم
نـــه ادراك در كنه ذاتش رسد                       نــه فطرت به غور صفاتش رسد
متصوفين عظام و عرفاي كرام كه با آخرين جذبات و مكاشفات خود بمراحل همه اوست و همه از اوست قدم گذاشتند نتوانستند جزوي ترين سراغي از معرفت حقيقي آن ذات پاك بگيرند و با عجز و انكسار فرياد زدند كه (ما عرفناك حق معرفتك).
اي بر تــر از خــيال و قياس و گمان و وهم
وز هر چه گفته اند و شنيديم و خوانده ايم
مجــلس تمـام گشت و بپايان رسيد عمـــر
مـــا همچنان در اول وصــف تو مانده ايم
عجب تر با آنكه توان ستايش سزاوار حق را نداشتند گفتند و با وصف كه از گفتگو بخاموشي پناه بردند بي اختيار زبان كشودند ولي گفتگو ها در حل اين مشكل فرياد هاي ناآشنائي بود و خموشي ها غايت نارسايي.
وصف تو چـو پرسم از خموشي                   فــرياد بر آورد كـــه مخــروش
هــر گه ز سخـن ســـراغ گيرم                     گـــويد به اشارتم كه خـاموش
مرزا بيدل
با همه اشكاليكه در ستايش جلال و كمال حضرت حق محسوس است بعقيده عارف بلند پايه و شاعر متصوف عاليقدر ميزرا عبدالقادر بيدل (نورالله مرقده) نعت حضرت سيدالمرسلين خاتميكه بر نگين ظهورش نقشي جز هوالله نبست مشكلتر است از ستايش ذات مطلق و صفت محبوبيكه از كسوت رنگش غير از جمال بيرنگي بهار نكرد دشوارتر از بيان كيفيت حق.
او ميگويد بي سايگي شخص مجسم انتباهيست كه اين جوهر فرد كلفت تعين اعراض نمي شمارد و اين روح مجرد غبار تعدد صفات بر نميدارد.
هر چند صلاي (انا بشر مثلكم) حوصله را بدعوت جرأت ميخواند ولي شكوه (انا احمد بلا ميم) بانگ دور باش ادب بگوش ميرساند تا سايه رنگ هستي نزدايد از آيينه داري خورشيد چه نمايد و تا قطره دست از خود نشويد از امواج محيط چه گويد در هر صفت سر رشته نارسايي ما رساست و چاره عجز پيمايي ما بي انتها.
ز لاف حمد و نعت اولي است بر خاك ادب خفتن
سجودي ميتوان كردن درودي ميتوان گفتن
و اينك بعد از عرض تعظيم و جبهه سايي بر آستان بي نيازي كلماتي چند شكسته بسته را درود گويان نثار حضور مولاي متقيان و رحمت عالميان ميدارم.



تركيب بند هاتف در مولود مسعود
حضرت ختم المرسلين (ص)

زبــــان خــامــه عبير و گلاب مي خــواهــد
دوات را رقــــم از مشك ناب مـي خواهـــد
بـــه عــــرض جـــوهـــر گفتار تا فـراز آيد
به هـــر نفس چــــو دم تيغ آب مي خـواهد
پـــي ثبوت مـــرامش كـه نون و القلم است
فتوح نـــامـــه ام الكـتاب مــــي خــواهـــد
چــــو صـــبح بهر وضـــوح بيان مطــلوبش
بياض صفـــحة خـــود آفتاب مي خواهـــد
چــنين كـــه دارد هــــواي بلــند پــروازي
بجاي ني همــــه پر عقاب مي خـــواهــــد
سـياه كـــرده بسي نامــه در صـــباح و مسا
كنون شـــفاعت يوم الحساب مي خواهــد
چــو غنچه گل صـــد برگ با هـــزار زبان
ز رنگ و بو به چمـن فتح باب مي خــواهد
ســوار خــامـــه عنان تاز توســن ناز اسـت
بخويش جمله جهان همـــركاب مي خـــواهد
كتاب وصـــف كـــرا بـــاز ميكند تصنيف
به عرض و طول جهان فصل و باب مي خواهد
بدين طــراز و بدين شوكت و بدين تمهيد
بدون شبهه قلـم انتـخاب مــــي خواهــــد
بــه حضــــرتش سر تعظيم آوريم فــــرو
كه در ثناي محمد (ص) شتاب مي خواهد
همان نبي قريشي كــــه شرك زايل كـرد
بــشرع انورش حـــق جانشين باطل كــرد
شهــي كـــه قـافــله سالار انبيا گـــــرديـد               جهـان بروي وي از كتم بر ملا گــرديــد
مسلم است بر آن ذات پاك رفعت و قــدر              كــه از طفيل وي افـــلاك رونما گـرديد
بنور دين خس و خاشاك جهل و شرك برفت         بسيط ارض چــو آيينه با صفا گـــرديـــد
نــــه واجـبش بتوان گفت ليك نـي ممكن                به عـــرصه نامده منظـور كبريا گـــرديــد
بــــه معني اسـت مقـــدم ز عـالـــم و آدم                بــــه صورت ارچـــه موخر ز انبيا گرديد
شكــوه بين كـه به تشريف مقدمش في الحال          بناي محكم خسرو ز هــم جـــدا گـرديد
ز معـــجـز نبوي در شــگفت شــد آفــاق              كـــه ماه با سر انگشت وي دو تا گرديد
رســـانــده يـــي تــو بشيرازه دفتر ايجــاد            تويي كه گلشن صنع او تو خــوشنما گرديد
تـــو كمــترين لقبت شهسوار كونين است             نظام هـــر دو چهان از تو ابتدا گــرديــد
بــه نشر ديــن تــو رو داد مسخ فسخ بشد            پرستش بت و بتـــخــانه ناروا گـــرديد
گــــروه پيرو تثليث و راه و رســم دويي             بــــه دعوت تو بتوحيد آشنا گـــرديـد
بخـــوان هستي عالم همين تويي مهمان
كـــه ريزه خوار طفيليست پيش تو دگران

زمـــين ز فيض تو نازش بآســمان دارد             فلـــك نيايش آن خـــاك آستان دارد
چــــراغ روشني عالـم است در دستت    جهــان ز نور تو از مهر و مه نشان دارد
چه معجز است كه حبل المتين قرآنت     به خلق تا كه جهـان است ارمغان دارد
نـــدارد امتت از فـــتنة زمــان بيمـــي     چــو تو پيامبري آخـــرالـــزمان دارد
ولاي رفعـت قدر ترا كـه شرح دهــد      بـــه عرش گــرده نعلينت آشيان دارد
محمد (ص) عـربي بوده آن يگانه نبي    كه وي وظيفه دعوت به انس و جان دارد
به فقر فخــر همي كرد و بود مستغني    كــه هضم نفس وي اكسير در توان دارد
روايت است ز اصـحاب شان كـه پيغمبر            ز مـهـــر خــاص نبوت بتن نشان دارد
ترا كه سايه نبوده است در تمامـي عمر              تويي ز نور كه بر نـور اين گمـان دارد
كف سخـــاي گُهــر ريز زرفـشان ترا    اشارتيست كه امـروز بحـر و كان دارد
به حسن خلق تو گرديده خلق صيد و هنوز         هـــواي الفـت صـــياد مهــــربان دارد
درود گفته خـــداوند (ج) بر رسول امين             كرو بيان و ملايك مديحه خـــوان دارد
محمد (ص) عربي سروري كه مولودش
ثبوت كـــرد بعالم ظهـور موعــــودش

حـــدوث آييـــنه دار جـــمـــال زيبايت    شـــهود بوده به صــد جــلوه در تمنايت
تويي كه صخـره خاراست موم از عزمت           تويـــي كــه سنگ بشد لعل از شكيبايت
نجـــات از آتش دوزخ نـــداي پرهيزت              كليد فاتـــح ابـــواب خلـــد تقــــوايت
صـــــلاح و خير به قانـــون دايم انفاذت             قــــرار و عدل به قسطاس شــرع غرايت
از آن بشارت تــــورات و مـــژده انجيل             طلايه ات شـــده موســي طليعه عيسايت
جهــــان ز غير تهـي شد ز سطوت لايت            روان تـــازه ز توحـــــيد دادش الايــت
تفــــوق سخنت بر كليم معــلوم اســت     كـــه برج برج فلك بوده طــور سينايت
ترا نگفت خـــدا (لن تراني) چون موسي             اشــارت اســــت بمــازاغ ديـــدنيهايت
تويي كـــه دين تو دستور زندگانيهاست              خوش آن گروه كز اين شيوه شد شناسايت
اســـاس مشوره را در امور شرع تو ماند           ســـعادت است نصـيب بشر ز شــورايت
مديح وصف تو از حد و حصر بيرونست
ترا خـــدا (ج) و ملايك همه يصلونست

كنونكـــه در وطن احــــوال جانگزا داريم            مصــــيبت و الـــم و فتنه و بـــلا داريــــم
ز قتل بي گنهان ســــيل خـــون بطـوفانست        بيا بكــن نظري تـــا چــــه مـاجــــرا داريم
دويي بوحـدت ما بسكه رخنه كـــــرده دو قوم        بيك زبان نتوان گفت مــا خـدا (ج) داريم
بســـاط هستــي مــــا را نفـــاق چيده چنان           كـــه بر فــــراش نگـــوييم بوريـــا داريـم
بخـــاك اجــنبيان چــشم آز دوخــته انــد              ز بســكــه مــــردم بيــــگانه آشـــنا داريم
بــــه حاكميت ملــــي تزلزل افتـاده اســت            بـــه كار ملـــك بـــه بيگانــــه اتكا داريم
هــــواي دين و وطـــن رفته است از سر ما      حُباب وار چـــه سر هـــاي پر هــوا داريم
به خـــون مـردم خود تشنه اند جيفه خــــوران   چنين گــرســـنه و تشنه بســـي گدا داريم
بجــــان همــــدگـــر افتاده انـــد ددمنشان           بـــه نيستـــي روشــــي روي بـر قفا داريم
شريـر و مفسد و ســــفاك و دزد و غـــارتگر   فـــريبـــكار و دغـــا باز و پـــر ريـا داريم
ز بمـــب و راكت اســلام بر ســــر اسلام        بـــزير هــر در و ديوار كشته هــــا داريم
چـــه جــاي دم زدن از اتفــاق همــديگر           كه خــود دلي و زباني ز هم جــدا داريم
در اين المكده از اشك و آه و حسرت و داغ      غـــم محــرم و آشـــوب كـــربلا داريم
بياد تازه شهــيدان خـاك و خـــون خفته           مــدام فاتحــــه و مجلس عــــزا داريـم
چـــو مـــرغ رخنة پـــرواز مـا فرو بستند        چه سود اگر قفس از نقـره و طـلا داريم
جوان و كودك ما حامل دو فرهنگ اند            چه زندگاني در خوف و در رجـا داريم
محــيط و مكتب و كالج تماس ديد و شنيد         پي گـــرفتن فـــرهنگ نو خـــلا داريم
زياد رنج وطن عيش در زمــان تلخ است         شبي كه دلخوشي از مجلس حـنا داريم
گرفته ايم به سوگ و سرور مـــشرب نار        (كه موج خــون بدل و خنده برمـلا داريم)
خصوصيات و سجايا برفته گير از دست        پـــــذيـــرش روش غـــير را بنا داريـم
چسان فضـــايل و اخلاق مـا زجـا نـرود         كـــه ما ثقافت ببيگانه جـــا بجـــا داريم
بجــــاي خـــانقه و فيـض تكــيه و منبر           نگـه باين و بآن گـــــوش بـر غنا داريم
نـــــه مجلس فضلا ني مجــــامع علـما كه بحث شان بكدورت دهــد صـفا داريم
چـو نيست صيقلش آيينه زنگ ميگـيرد           كجاست نــور حقيقت چـــو دل سيا داريم
براي مــردم ما هــجـرت است بحـراني           كـــه از عــواقبش انـــديشه منتها داريم
نـــه قدرتيكـه به تنها گــره كشا بشويم نه همتي كـــه ســر رشته را رهـا داريم
عجبتر آنكه در اين ملك هم بهمديگر   عداوت و حـسد و كينه و هجــا داريم
چولاتجسس ولايغتب اســت آيه چـرا  سخــن پراگني و جعــل و افـترا داريم
دهيد بهـر خـــدا (ج) دست اتفـاق بهم     كه خـويش را مگر از تنگنا رها داريم
ز جـــا ربـوده جبر زمـــانه ايم امـــروز             تفكري كه بود خويش را بجـا داريم
دگر بشكــر حيات و سلامت و نعمت  همين بس است اگر قطع شكوه ها داريم
بخـــون نشسته از اينحال مـــردم افغان           پیمـــبرا نظـــر لطـــفت التـــجا داريـم
كنونكه ملت افغان مريض محتضر است         زحضــــرتت طلب مـــژدة شــفا داريم
چـــو ايمنيم با رشـادت از همـــه آفات بدان خـوشيم كه همچون تو رهنما داريم
غـــم زعيم گـُــزين نيست قوم افغان را کــه برگــزيده كونين مصطفـي داريم
جهان شد از بد دوران بچشم ما تاريك            امـيد از آن كف نعلـين تــوتيا داريــم
تو گــر ز داور مـان داد ما نمـــي طلبي           دگر ز جور زمان داد رس كجـا داريم
شفيع مذنب و مجرم تويي به هر دو سرا         شـفاعت تـــو تمـــنا ز كبريــا داريــم
چو قول دوست سميع الدعا بـود هاتف            خطاست كار دگر گر بجـز دعا داريم
بحـــق شاه رسل بهـترين مخـــلوقات
نجـــات ده وطـــن مــا ز فتنه و آفات
* * *



مخمس بر غزل نعتيۀ استاد سخن حضرت شيخ مشرف الدين مصلح
سعدي شيرازي عليه الرحمه
ارض تكان خورده از جلال محمد                 اوج فلك گشته پـايمــال محمد
مهــر خجل بـوده در قبال محمد                    مـاه فــرو مانده از جـمال محمد
ســـرو نباشد باعــتدال محــمـد
عزت معراج و امر خارق عادت                   كــرده خدا بخـاتم النبي عنايت
اين نبود بجـز پيامدي ز رسالت                    وعــده ديدار هـر كسي بقيامت
ليلۀ اســـرا شب وصــال محمد
بنـده مقــبل رود بدعــوت فــردوس     بهــرۀ تابعين بــود خلــوت فــردوس
بر مومن صادق كم است نعمت فردوس           وانهـــمه پيرايه بسـته جنت فــردوس
بـــو كـــه قبولش كند بلال محــمـد
آن ســرور برگزيده محــبوب خــدا    شمسي است كه بر كواكب افگنده ضيا
با آنكــه نداشت سـايه آن بدردجــي     آدم و نـوح و خليل و موسـي و عيسا
آمــــده مجـــموع در ظلال محــمد
شافع خلق شدن فرض ذمت او نيست              در عالم كســي بشـهامت او نيست
باب شفاعتش جــرم امت او نيست                 عـرصه گيتي مجال همت او نيست
روز قيامت ببين مجـــال محـــمـد
شوق دارد انجم و كهكشان كه بيفتد     فخــــر داند جمله كـرو بيان كه بيفتد
سعي دارد مهر و مه هر زمان كه بيفتد           همچو زمين خواهـد آسمان كه بيفتد
تا بدهــــد بـوســـه بر نعــــال محمد
ناطقۀ كل قاصر از وصف كمالش                 رحمته للعلمين است شامل حالش
خلق عظيم آمده مصداق خصالش                  چشم مرا تا بخــواب ديد جمالش
خواب نميگيرد از خيال محــمــد
گـــر باشي طالــب فلاح دو جهاني                 بگــذر از هــوس و تمـايلات آنــي
هاتف اگر ميخواهي عيش جاوداني                سعدي اگر عاشقي كني و جـــواني
عشق محمد بس است و آل محمد



مخمس هاتف بر قطعه معروف شاد روان ايرج ميرزاي قاجار
 شاعر عاليمقام ايران در وصف مادر
بـــا رنج و غـــم زياد مــادر نـــه ماه و نه روز حــاد مادر
خـــوش جـا ببرم بداد مادر   گـــويند مرا چــو زاد مادر
پستان بدهن گرفتن آموخت
بـــودي نگـــران ببارۀ مـــن  ننمــود رهــــا كــنارۀ مـــن
غــافـــل نشد از نظارۀ مـــن شب هـــا بر گاهــــوارۀ من
بيدار نشست و خفتن آموخت
از خـــانه بساحت سرا برد              كـــم كم بفراز پله ها برد
بالا و ته ام نه بي عصا برد             دستم بگرفت و پا بپا بـرد
تا شيوۀ راه رفتن آموخت
گفتــي كلمـــات آب و نانــم               ميكــــرد دمــي كــه بر دهانم
تـــا معنـــي جمــله را بـــدانم                        يك حرف و دو حرف بر زبانم
الفاظ نهـاد و گفتن آمــوخت
آن مـادر بس مــودب مـــن               خنديد چو صبح بر شب من
فرخنده شــمرد كوكب مـن               لبخــند نهـــاد بر لب مــــن
بر غنچة گل شگفتن آموخت
مامم كه ز فضل حـق بمينوست                     واجب بحقش دعــاي نيكوست
هاتف همه عمر دارمش دوست                     نقــش دل مــن محــبت اوسـت
وي مهـــرم بدل نهفتن آموخت
نوت: اين قطعه در ديوان هاي ايرج ميرزا بي مقطع است و لاجرم هر پنج مصراع بند آخر با عرض معذرت از طرف اين نگارنده به تبع قافيه اصلي تخميس گرديده است.

وطن
اي وطــــن افغانسـتان اي كشور آزاد مـــا            اي وطـــن اي مدفـــن آباي ما اجــداد ما
آب و خـــاك تو بـود شالــودۀ بنياد مــــا               كــوه و دامـــان تو يكسر منشأ ايجــاد مـا
اين تو بودي در شناس نيك و بــد استاد مــا          و اين تو كردي بهر كسب علم و فن ارشاد ما
گاه و بيگــه از تو ناچـاريست استمداد مـا            تــا قيامت بـا تــو افتاده است سر افتاد مــا
هر طرف سكنا پذيريم هر كجا هجرت كنيم         مــــرز و بوم تو بـــود ميقات ما ميعاد مــا
تا بمـــردن هم فرامـــوشت نسازد ياد مــا
نام نيكــــوي تو باشد ذكــر مـا اوراد مــا

طالع و اقبال و بخت و سرنوشت ما تـــويـي        عنصر اصلـي بمعــجون سرشت ما تـــويـي
بـــر بناي اســـتوار احـــسن التقـــــويم مــا          كرده است آنكو فراهم سنگ و خشت ما تويي
از ازل آئيـــنه دار زاده گانت كــرده انـــد           لاجرم صورت پذير خوب وزشت ما تويي
عشرت و آسودگي دور از تو شد برما حرام        نو بهــار و گلشن و بــاغ و بهشت ما تويـي
اينچنين ســـررشته فرموده است دهقـان ازل        خرمـن ما حاصـل ما كار و كشت مـا تويي
مشرب ما مــذهب مـــا دين مــا ايمـــان مـا
كفــر يكسو كعبه و دير و كنشت مــا تويي
چار موسم آفتابت صاف و زرين بوده است        شب فضاي آسمانت پر ز پروين بوده است
بيشه هـايت فرحت افزا از نشاط و خـرمــي       واديت سر سبز و خوشبو از ريا حين بوده است
آنچــه از زيبا مناظر داده دســت قــدرتت           خوشتر از نقش مصور خانۀ چين بـوده است
افتخـــارات شكوه باسـتانت در جـهـــان           باميان غـــور و هرات و بلخ و غزنين بوده است
بس شهان نامـــور در سيستان و بُست تــو         صاحبان كـرچ و تاج و تخت زرين بوده است
قندهــارت را كه بادا دور ز آسيب زمـان           خـرقــۀ پاك محمد حرز ياسين بوده است
از حــلاوتهاي طعـــم نيشكر در مشرقـي
تا همين اكنون زبان خامه شيرين بوده است
كــوهسارانت بمـــا درس متانت داده است          دره هاي سهمناكت شان و هيبت داده است
تا كشيم از سرد مهـــري هـــاي ايــام انتقام          آفــتاب تابناكت تـاب و قـــوت داده است
دشت و هامونت كند انديشه را وسعت پذير         ذروه هاي شامخــت الهام رفعت داده است
ما ز سيلاب كف آلود تو بد خـو گشته ايم             تند بادت آزمـــوني از خشونت داده است
لغزش كوه و كمـر وان لـــرزۀ شــهر و ديار         قــوم ما را استقامت در مصيبت داده است
بر فــــداكاران و بر ســردادگان راه حـــق             دين پاكت وعدۀ ديدار و جنت داده است
با چنين فــــرخندگــي و با چنان پر مايگــي
عبرت است ار قوم ما بر خصم مهلت داده است

ما اگر پشتون و تاجيك تركمان و ازبكيم         يا هــزاره يا مموزي يا اچك يا هـوتكيم
يا اگـــر منسوب نورستان و لغمــان و كنر       منگل و جاجي ختـك اسحاق زي يا باركيم
در شمار ار بيش يا كم دو صدو پنجاه لكيم       قـــوم افغانيم و با هــــم عنصر لاينفـكيم
اتحـــــاد و اتفـــاق ماســت از روي يقين          يك وجودو يكتن و يك جسم بي ريب و شكيم
شيعه و سني حنيفي شافعـــــي اسماعلــي         معتقد بر يك خدا و يك رسول برحقيم
خجلت و ننگ است بر افغان دو رنگي و دويي
زير نـــام نامـــي افغانستان خـــود يكـيم


ايوطن آن عزت و آن شان و تمكينت چه شد
وان شكوه و عظمت دوران ديرينت چـــه شد
از دمــــاغ و از دل اين نوكــــران و برده گان
هيبت و رعب فتوحـات سلاطينت چـــــه شد
هر كجا جنگ و جدال و هر كجا قتل و قتال
راحـــت و امنيت ديروز و دوشينت چــه شد
كمـــترين تشبيه باغ و گلشنت بــودي بهشت
نوبهار و جوش گل ريحان و نسرينت چه شد
مــــوزه هايت سارقان حرفوي كــردند لوت
ورنــــه ميگفتم همــه آثار پيشينت چـــه شد
پير و بـــرنا در سيه چــــال جهالت شد فــرو
باز گـــو روشنضميران جهــان بينت چه شد
مــــا گل يــاد وطـــن بر سينه و ســـر ميزنيم
در هـــــواي رفعـــت و آزاديش پـــر ميزنيم
بي تكلف آنچه بـــر وي رفته از بيداد و ظلم
از براي داد خـــواهــــي سر بهــر در ميـزنيم
آب خضـــر و چشمۀ آب شفا منظـور ماست
گــــر بدين تمهيد ساغـــر را بساغــر ميزنيم
دشـــمنان آگاه باشند گـــر نشد حاصل مراد
خـــويش را يكبارگـي بـر قلب لشكر ميزنيم
سر بكف با جنبش و با شـــورش سـرتاسري
خصم خود را زخم با شمشير و خنجر ميزنيم
دل گواهـــي ميدهد كز كوشش پيگير خود
بار ديگــــر مــا بنامش ســــكه بر زر ميزنيم
اي وطـــن از سر ترا رشك گلستان ميكنيم         خدمتت را هر چه باشد از دل و جان ميكنيم
كاخ اســتبداديـــان را باز ويـــران ميكــنيم           دشــمنانت را ز بد خواهي پشیمـان ميكنيم
در حق شان آنچه بر تو كرده اند آن ميكنيم          محــتواي جيب شانرا در گــــريبان ميكنيم
روشـــن از مـردانگي رســـم نياكان ميكنيم          ما بعــــون الله بر جـا ننگ افـــغــان ميكنيم
وز پي آزاديت ترك سـر و جــــان ميكنيم            مـرگ را بر وحشيان عصــــر آسان ميكنيم
آن خسـارت ها كه بر ما وارد است از مال و سر              سر بسر هــــم مال را بالمال تــاوان ميكنيم
سيل آســــا بـا همـــه پاشاني و سرگشتگي           قطره قطره بحر ميگرديم و طـوفان ميكنيم
گاه گـــه خورشيد زير ابر ميگـــردد نهـان
حق نمايان ميشود چون رفت باطل از ميان


اي بهار اي زندگي بخشاي موجــــود زمين
ايكـــه جسم مـــردگانرا ميدهـي روح نوين
از تو اندر باغ خندان غنچه هاي رنگ رنگ
وز تــو بر طرف چمن بوياست عطر ياسمين
نــــرگس شهـلا كنــــي بيدار با لطف نسيم
كـــز ســـر مستي ز دست لاله گيرد ساتگين
هـــاتف و خنياگـــران و عندليب و فــاخــته
باغ بـــر دارنــــد بر ســــر از حنين و از طنين
دانه ها با حكـــم تو سر بر زنند از زير خاك
وز تو انــدر بطـن مــــادر نشو ميگيرد جنين
قـــوم افغان را هم از خـــواب سيه بيدا ركن
تابكـــي باشند با عفـــــريت غفلت همنشين
نيروي كار و عمل چون ابر و خورشيدت ببخش
تا بهــــم سازند و بـــر خيزند با عــــزم متين
مستقل باشند و گيرند اختيار از دســـت غير
گـــردن خــود بر كشند از زير بار آن و اين
* * *



مخمس بر غزل ابوالمعاني ميرزا عبدالقادر بيدل
باغ از متاع عشرت گسترده خوان بياييد         ساقيست ابــر نيسان مــي رايگان بياييد
بر دسـت لاله دادند جـــام جهـان بياييد امروز نوبهار است ساغــر كـشان بياييد
گل جـــوش باده دارد تا گلستان بياييد
هر چند زاهــد ما زاين فصــل بيخبر نيست         ذوق طــرب نـدارد تقسيم سيم و زر نيست
در هـاي عيش باز است يكديده بان بدر نيست      جز شـــوق راهبر نيست انديشۀ خطر نيست
خــاري در اين گذر نيست دامنكشان بياييد
اين زندگي سرا بست نقشي بروي آبست              تا غنچه باز گردد يك نم عـرق گلابست
نكشوده چشم شبنم سرمنزلش سحاب است           فرصـــت شـرر نقابست هنگامه شتابست
گل پاي بر ركابست مطلـــق عنان بياييد
وين بزم از وجاهت گـرديده رشك جنت              بنشسته اند هـــر سو خـــوبان حور طلعت
اكنون كه سعــي فطرت بر باغ داده زينت            اي طالبان عشرت ديگر كجاست فرصت
مفت است فيض صحبت گر اين زمان بياييد
آب و هــواي گلشن رو در بهيست اينجا              گل خسرو و علمدار سرو سهيست اينجا
مـــي در پيالــۀ گل بس مشتهيست اينجا               آغــوش ارزو هــا از خود تهيست اينجا
در قالب تمنا خـــوشــتر ز جـــان بياييد
فرصت همينقدر هـــا در اختيار دارد  آهنگ عــرضه بر تو دار و ندار دارد
نوش و نشاط دوران كي اعتبار دارد              امـــروز آمــدنهــا چندين بهار دارد
فردا كـراست اميد تا خود چسان بياييد
اكنون كه شور هستي در جمله كايناتست              بــــر زاهـــد و بعـــاشــق پيغام الحياتست
هـــاتف صــلاي شادي از غم رة نجاست            بيدل بهــــر تب و تاب ممـنون التفاتست
نا مهــربان بياييد يا مهــــربان بياييد
* * *

مخمس بر غزل كليم كاشاني
در اين مخمس مطلع و مقطع غزل دو بار تخميس گرديده است.
رشته داغ چـــرا غـــم دودم از تـن ميكشم            رنج آتش ز آبـــداري هاي روغن ميكشم
ذلت مِقـــراض و هر دم سر بريدن ميكشم           هم جفاي دوستان هم جور دشمن ميكشم
هــر كه از هر جا برآرد تيغ گردن ميكشم
خــارم از بد فطـــرتي آزار سـوزن ميكشم           از بـراي ســـوختن بارم بگُلخــــن ميكشم
دايم از گلچين و گل منت بگلشن ميكشم               هم جفاي دوستان هم جور دشمن ميكشم
هر كه از هر جا بر آرد تيغ گـردن ميكشم
جز قناعت نيست گنج ديگــري اندر جهان          سير نتوان چشم حرص و آز را با آب و نان
مـــال دنيا و متاعش مفـــت دولت دوستان           پهــــلوي چــرب غنا ارزانـــي دون همتان
مــــن ز خاك آستان فقر روغــن ميكشم
از گل و گلشن بياد روي كس دارم فراغ             بي نيازم كـرده گلهاي جگــر از سير باغ
لاله در اثبات دعوايم بكف دارد چــراغ              چند باشم شعلة هر گلخن ديگر چو داغ
بر در دل مـــي نشينم پا بدامــن ميكشم
در گـــريبان سر فگندن مانعـــم ز اغيار شـد       تا بخود مشغول گشتم گفت و گو بيكار شد
سرمــــه گشتم ناله اندر تــوبه و زنهـــار شد        بسـكه از ذوق خمـوشي دم زدن دشوار شد
هر نفس كز دل كشم پيكاني از تن ميكشم
تا بباغ و راغ ديــدم بذل مهــر و مـاو ميغ           در نثار مال و جـــان كردم بسي سعي بليغ
بر رضاي دوست افگندم سر خود زير نيغ         شرم بــادم دارم ار سرمايه از دشمن دريغ
برق را دامــن همي گيرم بخرمن ميكشم
درد را با نالــه پر ســوز مــي بخشم قرار           آتش غم را به آب ديده مــي بندم مهار
همت من با تكلف نيست هرگز سازگار              خار را از پا بــرون مي آورم دايـم بخار
تا نپنداري در اين ره بار سوزن ميكشم
حسرت خــاك دري مي پرورانم بر جبين            آرزوي نقـش پاي دوسـت دارد اين نگين
ني همين باغ سرشكم دامن است و آستين             در نظر شاخ گلي دارم كه در هـر سرزمين
رنگ مي ريزم ز اشك و طرح گلشن ميكنم
جـــرم ما بر دوش نفس نا بفــرمان برده است
نفع كرديم آنچه در ظاهر به نقصان برده است
اهرمن از ما ملامت هـــاي عصيان بـرده است
واي اگر مـي بود با ما آنچه شيطان برده است
بار خــود مـي بينم و منت ز رهـــزن ميكشم
مــوج را آسودگـــي باشد بلايي بس عظيم          آب فاسد مي شود گردد چو در يكجا مقيم
خويش را هاتف به هر در ميزنم همـچون نسيم    بسكه با آوارگـــي خو كـرده ام دايم كليم
مــي خــلد خارم بپا گـــر پا بدامن ميكشم
خويش را هاتف به هر در ميزنم همچون نسيم       اشـــكم و هـر سو روانم همتگ طفل يتيم
تير بارانم چـــو هستم بر سر مــژگان مقيم          بسكه با آوارگــــي خو كرده ام دايم كليم
مي خــلد خـــارم بپا گــر پا بدامن ميكشم



مخمس بر غزل حافظ شيراز عليه الرحمه
غـــم بيداد مخـــور داد رسي مـــي آيد    چـــارۀ ظلمت و غارت عسسي مـي آيد
خضـــر جانبخش سوار فــرسي مي آيد             مــژده اي دل كـه مسيحا نفسي مـي آيد
كه ز انفاس خوشش بوي كسي مي آيد
شور و شر رخت كشد بسته شود باب رفتن       سنگ يأس اين همه هر دم بسر خويش مزن
ديگر از تاب و تب و سوز مران بيش سخن       (از غــم هجــــر مكن ناله و فــرياد كه مـن
زده ام فالـــي و فـــرياد رسـي مــــي آيــد)
از تــو در خاطـــره ها خـــدشۀ آزاري نيست
كيست كز رشتۀ مهــــرت بدلش تاري نيست
عرض ما را بجــز از محضــــر تو باري نيست
هيچ كس نيست كه در كوي تواش كاري نيست
هـــر كس اينجـــا به اميد هــــوسي مـي آيد
رمقي در تن رنجور وطن بيش و كم است          زود باز آ كـه ترا يمن شفا در قـــدم است
ورنه اين محتضرت چشم بــراه عدم است          دوست را گر سر پرسيدن بيمار غـم است
گو بران خوش كه هنوزش نفسي مي آيد
جنگ جويان طرق صلح و صفا مي پويند       بــا قيامت همه اقــــوام وطــــن يكسويند
همـــه با همـــت مــــردانــــه ترا بازويند          (صيد هــر خصم زبون قصد كني مي گويند
شاهــبازي بشــكار مگســـي مــــي آيد)
مرغ شاهين صفتي سر شكن زاغ و زغن        بشكن بند و بــه پرواز برا سوي وطـــن
ديگر اين طعنه نشايد شنوم ز اهل سخن          (خبر از بلبل اين باغ بگيريد كــه مـــن
نالــــۀ ميشنوم كــــز قفسي مـــي آيد)


هر كه در سينه به اعزاز وطن دارد هـوس        خبر خوش كندش گوش به آواز جـرس
جلوۀ اوست دل و ديده كشاي همه كس              (زآتش وادي ايمـــن نه منم خـرم و بس (1) [1]مــوسي آنجـــا به اميد قبسي مـــي آيد)
قطره را رابطه با بحر دهـد شوكت و شان       مــايل زره نوازي شده خــورشيد جهــان
آن كمان ابرويم هاتف مژه كرده است سنان      دوست دارد ســــر صيد دل حافظ ياران
شاهبازي بـــه شكار مگســي مـــي آيد



مخمس بر غزل سعدي عليه الرحمه
محـــتسب آب كــرده ســيرابــش        عسل و شــير كــي كننــــد آبــش
كـــوثــــــر و سلسبيــل نــايـابــش       هر كه بيدوست ميــبرد خـــوابــش
همچــــنان صــبر هست پــايابــش
قرص خورشيد گرچــه نــورانيست   در نظـــر بيــتو صـورت مـــا نيست
زانكـه بـــدر الظــلام آنجـــا نيست      شب هجــران دوست ظلـــمانيست
گــــر بـرآيـــــد هـــزار مهــتابـش
شبكه دل ماجـراي هجـــران داشت     ديده در كار اشك طــوفـان داشت
شمع ميسوخت و معنــي آن داشت      خواب ازآنچشم چشم نتوان داشت
كه ز سر بر گـــذشت سيـــلابــش
گــرچـــه شه طـــبع آگــــهي دارد     ســــگ و دربـــان ابـلهــــــي دارد
طــلب عــــذر مـــــوجهــــي دارد       هر كــه حـــاجت بــدرگهــي دارد
واجـــب است اهتـــمام بـوابـش
بلـبل ار بــاز خست و شـاهيــنش       ور زنـــد باغـــبان و گـلــچينـش
ترك گـل نيست رسم و آييـنش          ناگـزير است تلــخ و شــيريـنش
خار خــــرما و زهــر جــــلابـش
سخت لب تشنه ام ز بي عــــرقي       امشب از بـــاده ميـشــوي باقـــي
هان بريز هر چـه داري ايسـاقـــي     ساير است اين مثل كـه مستسقي
نكــــند رود دجـلــه ســـيرابـش
ما و تسليــم و نقـــش پيشــانــي         سر هاتف چـه گوي چـوگـانــي
گـــردن مــا و تيـــغ سلطـــانــي         سعـــديـا گــــوسفنـد قــربـانــي
بكــــه نالـــد ز دست قصــابــش
* * *

مخمس بر غزل كليم كاشاني
              چند از اين نامردمان جــور و جفـا بايــد كشيد
                                            ناز اين دون همــتان را تـــا كجــا بايــد كشيد
              نازنينــي كـــو كـــز او نـاز و ادا بــايــد كشيد
                                            خلق را ديدي دگـر خواري چـرا بـايــد كشيد
                              پاي در دامان و دست از مــدعــا بـايــد كشيد
                  فاقه از شـرم طلـب مــردن بسي اسان تــر است
                                                      از تعب دندان بهـم سودن بسي آسان تــر است
                   زين حيات هرزه دل كندن بسي آسان تر است
                                                      بار درد بــي دوا بــردن بســـي آسان تــر است
كــــز طبيــبان منــت از بهــر دوا بـايــد كشيد
                  با پشيزي حرف بخشايش ز بحــر و كـان كنند
                                                     جرعۀ بخشــند و نامش كــوثـر و حيـوان كنند
                  با پر كاه التــماس كــوه كــوه شكـــران كنند
                                                     منت دريــا كشـــــند ار قطـــرۀ احســان كنند
كاش منت را بمقــــــدار عطــــا بـايــد كشيد
                 گر چه دايم گـرم بوده در جهـــان بـازار رنگ
                                                      از رخ هستي همين پـــرواز باشـــد كـار رنگ
                  گـــــردن آزاده نــايــــد درخــــم زنـار رنگ
                                                      مي نهي سر پنجه را در زير سنگ از بـار رنگ
دسـت همــت را ز دامـــان حنــا بـايــد كشيد
                   سر خوش و سرشار مرغـوبست سـير گلســتان
                                                       با مـــي و معشوق مطلـــوبست سـير گلســـتان
                  بيخــود و افـــــتاده آشـوبست ســير گلســتان
                                                      در خــــمار بـاده دلـكــوبست ســير گلســـتان
درد سر از خنـــدۀ گلـــــها چــرا بـايــد كشيد
                    بي زوال است عـــزت بيدستـــگاهـــي يافتــن
                                                      درد ســـــر دارد شكــــوه پــادشاهـــي يافتــن
                   چيست شهرت بر نگين جز روسياهـــي يافتــن
                                                      دولتي بهــتر ز گمـنامـــي نخـــواهـــي يافتــن
سر بجيب از سايـــــۀ بــال همـــا بـايــد كشيد
             واعـــظ بيصـرفــــه را راه بــــيان بايد بــريـــد
                                                    ور دراز افتد سخــن اين داســـتان بايد بــريــد
            بي سخــن دارد زبان بـــازي از آن بايد بــريــد
                                                    شمع را با خامشي هـــر گــه زبـان بايد بــريــد
بنگر از بيهوده گـوئي ها چـــها بايــد كشــــيد
               همچو هاتف گوشۀ ناچــار بگــــزيدم كليـــم
                                               تا مرا ياري كند كس نيست پرسيـــدم كليـــم
               ز اخـتــلاط دوســتان عصــر ترسيــدم كليـم
                                               از بــلاي آشـــنائي آنچــــه من ديــدم كليــم
زاشــنا خـــود را بكـــام اژدهــا بايــد كشـــيد
* * *
مخمس بر غزل كليم كاشاني
نه عيش دانــم و نــــي بـــزم نيكـــوان بيـتـو    
                                                          نـه رقــص زهــره و ناهيــد چنگــــيان بيـتـو
نه موج لالـه و ني جـــوش ارغـــوان بيـــتـو
                                                          نه گل شنــاسم و نـــي بـاغ و بوســتان بيــتو
كه ديـــده ور نــكشايـد بـه ايـن و آن بيــتو
اجل كجاست كه زهــرم دهـد بجـاي نبـات      
بران سرم كـه بجــز مـرگ نيست راه نجـات
كنون كه تنگـدلي كـرده راضيــم به ممـات
ز خضر گيرم و بر خـاك ريــزم آب حـيات
بزندگـي شــده ام بسكــه سـرگـــران بيـــتو
گهــي سرشــك بسـوي تــو بــوده راهــبرم
گهي بنـالــه ز دنــبال اشــك پـــي ســــپرم
فتاده گرچــه گــرانجـــان هنـوز در حضــرم
گمان بـرنـد كــه مـن نيـز بـا تـو  همســفـرم
چنين كه ميـروم از خـويـش هـر زمـان بيــتو
ز بيــوفــايـــي نيلـــي رواق شكــــوه كنـــم
ز جور شش جهت و هفت طاق شكوه كنـم
بـزيـر لب ز نفــاق و شقــاق شـكـــوه كنــم
مباد فرصت آن كـــز فــراق شـكـــوه كنــم
بغيــر نـــام تـــو نــگــذشتـه بـر زبــان بيــتو
صـبا بـبر خبـر از مــن بغمگســار نــــديـــم
دو تـاست قامتش از غـم دل از فـراق دونيـم
سبك ز پهلوي هاتف گذشتـۀ يي چـو نسيم
تو همچو تير ز كف جسته رفته يـي و كليـم
بخــود فــرو شـده چـون حلقـۀ كمــان بيــتو
* * *



تـنهـا نـيسـتـم
وقتي مبـــاشـر بـا شبــم       با خويش درتاب و تبـم
بيـدار تا وقـت سحـــــر       همراز مـاه و كــوكبــم
يعني كـه تنــها نيســـتم
وقتي مبـــاشـر بـا شبــم       مشغول يارب يــاربـــم
با چشــم بـاز اختــــران       هم ساغر و هم مشربــم
يعني كه تنــــها نيستــم
روشن ضميران بـا منـند     رفعت پسنـدان بـا منـند
اجســام تـابـان بـا منـند        اجـرام كيــهان بـا منـند
يعنـي كــه تنــها نيستـم
انــديشــه خــــلاق منست     پنـــدار آفـــاق منســـــت
همواره مشغولم به خويش               خود ياري عشـاق منسـت
يعني كـــه تنــــها نيستــم
هر چند غــــرق ظلمــــتم     با اخــــتران در صحبــــتم
با كـــاروان هـــا در ســفر   مـحشـــور بــا جميـعـتــم
يعني كـــه تنـــها نيســـتم
با شاهــــدان مهـــر جـــو     در اخـتــلاط و گفتــگــو
بـا ســاقــــــيان سيـمـــتن      مي مي كنـم انــدر ســـبو
يعني كـــه تنـــها نيســـتم
كيف وصالــش بـا منست     حب جمـالـــش بـا منست
حسن خصالــش بـا منست   هاتف خيـالــش بـا منست
يعني كــه تنـــها نيســــتم



مخمس بر غزل واقف

          بهار آمـد حــريف بلـبل و پــروانـه خــواهـــم شد
                                                 بعشرت با عـروسان چمن همخـانـه خــواهـــم شد
          ببـــاغ و راغ در وارستـگــي افســانـه خـواهــم شد
                                                بهار آمد ز خويش و آشنـا بيگـانـه خـــواهـــم شد
كه گل بوي تو خواهد داد و من ديوانه خواهم شد
          من و انـدر خيـــال سنبلســتان هــــر زمـــان رفــتن
                                              بـذوق بيـد مجنــون مست ســـير گلســـتـان رفــتن
          دلـم خـو گـــير شــد در دام زلـف دلـــبران رفــتن
                                              نخـواهم از ســرم ســوداي گيســوي بـــتان رفــتن
خدا ناخواسته گر چوب گــردم شانـه خواهــم شد
        مــي ناب ار گــــروه ميـكشــان دارد دريـغ از مــن
                                              سـر پيمــانه را گـــر ســـاقـــيان دارد دريـغ از مــن
         چو سالــك بــاده روشــن روان دارد دريـغ از مــن
                                              شراب صـاف اگـــر پير مغـــان دارد دريـغ از مــن
قناعت پيشـه ام دردي كش ميخــانه خـواهـــم شد
           بخــاك و خـون بـراه عشق غلـطيــدم نمــي دانــم
                                                بمــژگــان آســـتـان دوسـت روبـيـدم نمــي دانــم
          به اشك آن خاك كو را آب پاشيـدم نمــي دانــم
                                              چه مشكل ها بخـود آسـان پسـنديــدم نمــي دانــم
كه خواهم شد پسند خاطــر او يا نـخـواهـــم شــد
       ملك وان بهـترين قـصـه هــا در آسمــان ميگــفت
                                                حديث حسن و عشق و پارسايي مصـريان ميگـفت
       برون از پرده شد رازي كه جمعي در ميـان ميگـفت
                                                زليخا ديد چون در خواب يوسف را نهـان ميگـفت
كز اين خوابي كه ديدم عـاقبت افسانه خـواهـم شد
            جنون آمــاده ام از سـاز و بــرگ عقــل دل كــندم
                                      اســـــــيرا الـفـتـم بـا تـار و پـــود عشـق در بنـــدم
            تكلف بر طـرف ز انــدرز بيجـــاي تــو مـيخـــندم
                                    نه يي ديوانه چون من اي نصيحت گو مگـو پـــندم
گمان داري كه از وعظ تو من فرزانه خــواهـم شد
        بسست آن حسرت و وانغم كه دل اندوخت در عشقت
                                              كنون خامش كنم وان آتشـي كـافـروخـت از عشـقت
        بـــبايـــد بـيـوفــايــي مــر مــرا آمـــوخـت از عشـقت
                                              شدي چـون شمـع بــزم غـير دل واسـوخت از عشـقت
نخواهم كرد رو سوي تو گـــر پـروانــه خـــواهــم شد
            سكنـــدر گفت سر غيـب در آييــنه مــي بينــم
                                           بگفتي جم جهان در جام آگـاهـانــه مي بينــم
             من اندر خواب مار و عقرب و ذولانـه مـي بينم
                                           مآل من خــدا دانــد ولـي در شـانــه مــي بيــنم
كه از زنجــير گيسوي كسي ديــوانــه خـواهـم شد
            كه باشــــم آييـــنه روي نـكــــوي گلـعـــذاري را
                                               كه در بد مستي آرم چشـم شوخ پـــر خمـــاري را
            نــوازشگــــر شـــوم دست بـلـــوريـن نــگـاري را
                                              باميــدي كــه بـوســـم لعـــل يـار ميـگســــاري را
شوم چون خاك خاكم گل شود پيمانه خواهم شد

              ندارد در مقام دوست ره خود خـواهيم واقـف
                                                      بكار عشق چون فرهاد و مجنون داهيم واقـف
              چو هاتف بـي نياز از دستــگــاه واهيم واقـف
                                                    ز جا كـي ميبرد باري هواي شــاهيـــم واقـف
بتقريب گـدايــي بـر در جـانانـه خــواهـم شد

مخمس هاتف بر غزل جناب ملك الشعراء قاري
چنين كز حسرت لعل تو دل خــوناب ميگردد
بآخر از گداز اين لـخت خـون تالاب ميگردد
درون سيـنه از هجــرت فغـان بيـــتاب ميگردد
بچشم از گرمـي خورشيد حسنت آب ميگردد
دل آييــــنه از تــاب رخــت سيمـاب ميگردد
دوايـي مرحمت فـــرما طبيب مـــن كــه بيمـارم
غلـط گفتم رخت بنمــــا مـده پرهيــز ديـــدارم
بدينسان گـــر تغافـل ميكــني با من يقــين دارم
غــم عشق پـر آشـوب تــو آيــد بــــر دل زارم
بسامانــي كـه در ويـرانـه هـــا سيــلاب ميگردد
سخن از عقرب زلفش زنـد نيشـم مگــو ايــدل
برو وز ترشي پيشــا نيــش بيشــم مگـــو ايــدل
گر از تيغ تبسم تازه شــد ريشــم مگـــو ايــدل
حديث لعل شـيرينش دگــر پيشم مگــو ايــدل
كه از بس ميخورم حسرت دهن پر آب ميگردد


اثر بر نقش پايـي ديـده يـي زاهـد مــباركباد
جبين بر آستانـي سوده يـي زاهـد مــباركباد
هواي طرف كويي كرده يي زاهد مـباركباد
به سـوي قبله رو آورده يـي زاهـد مــباركباد
مرا هم آن خم طرف كـله محــراب ميگردد
من از ناز و اداي آن پري پيكـر چـرا رنجم
ز تمكين گر تغافل ميكند يكسر چرا رنجم
نبيند از حيا گـر سوي مـن دلـبر چـرا رنجم
ز استغناي آن شوخ جفـا گُســتر چرا رنجم
تكبر چون بجاي خود بـود آداب ميــگردد
چه امكان است شـور ناله ام از نــي شود تسكـين
كجـا ذوق ز خـود وارستـنم از مــي شود تسكين
نه اين پروانه دور از شمـع روي وي شود تسكين
بداغ الفتش گـر دل نسوزد كـي شــود تسكين
سمندر چون برون ز آتش فتد بيــتاب ميگردد
صلاي صلح بر هنگــامه جو جوشن شود قاري
نشـد گــر صيقل هــاتف آيـنه آهن شود قاري
بتـكــرار گـنه بـد باطـن اهـــريــمن شود قاري
چو گردد دل سيه نفس دغل رهــزن شود قاري
كه ظلمت خيـزي شب دزد را مهـتاب ميگردد
* * *




مخمس هاتف بر غزل حافظ عليه الرحمه
چـــرا نــه طــالب آل و تــبار خـود باشم      چــرا نـه ساكــن دارالقـــرار خــود باشم
چـرا نه در هـوس درب و دار خـود باشم    چــرا نـه در پــي عــزم ديـار خــود باشم
چرا نه خاك كف پـاي يـار خــود باشم
بدوري از وطـنم اينقــدر نمي تابم     اگر چه جان رودم نيز سر نمي يابم
تمـام عمــر بـرنــج ســفر نمي تابم      غم غريبي و غربت چو برنمي تابم
بشهر خود روم و شهريار خود باشم
بغازيان وطــن در صف نعــال شوم   ز خادمان در صاحــبان حــال شوم
ز نـاظــران پـريخــانۀ جمــال شوم    ز محـرمـان سرا پـردۀ وصـال شوم
ز بندگان خـداوندگـار خـود باشم
وطن خوشست و بمن هرچه در جهان اولي    
چــه نعمــتي بـود از وصـل نيـكـــوان اولي
اگـــر نـه ســود برفــــتن بـــود زيــان اولي
چو كار عمـر نه پيـــداسـت بـاري آن اولي
كــه روز واقعه پيــش نگــار خـــــود باشم
منـه بغـير خـود اَسـرار خـويش را بمـيان         مخواه چارۀ اقــبال و دولـت از دگـــران
چو نيست كوكب طالع در اختيار كسان               ز دست بخت گرانخـواب و كـار بيسامان
گــرم بود گلــه اي راز دار خـــود باشم
دلـم در آتش مهـر بــتان سپـندي بود     مدام در بـر من ماه مـو كمـــندي بود
بغير عشق دگـر فن مـرا چـرنـدي بود   هميشه پيشۀ من عاشـقي و رنـدي بود
دگر بكوشم و مشغول كار خود باشم
چنين كه حال وطن گونه گون شود حافظ             مــرا تــردد خـاطــر فـــزون شود حــافـظ
بـهاتف عـاقبت كـار چــون شود حــافـظ          بود كه لـطـف ازل رهنمـون شود حــافـظ
وگــــر نه تا با بـد شـرمسـار خـــود بـاشم

مخمس هاتف بر غزل عشقري در سال 1317

سرمايۀ عيش است عــزيزان ثمــر گل            جان بخشي دلهاي پر از غــم هــنر گل
گفتند خـزان گشته كــنون درد سر گل رفتم بچـمن تـا كــه بگـــيرم خــبر گل
شد جنـگ مـيان مـن و بلبــل بســر گل
دور از گل و گلروست فراق من و بلبل           در نـالــه و آه است وفــاق مـن و بلبــل
حيران شدم از چيست شقاق من و بلبـل           گلچين چـو خبر شد ز نفاق من و بلبــل
آمــد بفـــراغت ز چـــمن بــرد زر گل
بر خار، برو دوش گل آسوده وطـن شد   گلچين ز فروشش بنگـر جامـه بـتن شد
وقتم ســپري در هوس سرو و سمن شد   عمرم همه صرف رۀ گلگشت چمن شد
روزي لــــبم آلــوده نـشد با شــكر گل



يكــبار رۀ بـوم و بــرمـا نـگـرفتي       احوال دل نوحه گـر مـا نـگـرفتي
يكشب بت من جا ببر ما نگـرفتي                  يكروز بگلخن خــبر مـا نـگـرفتي
اي آنكه ترا جاست بزير چپر گل
هموار گليمي است ز خـاموشـي بهــر سو
ني جلوه دهد رنگت و نــي تـازه كــند بو
ني نالــه كشد بلبل و نــي فـاخــته كـوكـو
سرماست مرو سوي چمن اي گل خود رو
پـا غـندۀ بـرف است كـنون تـا كـــمر گل
هاتف بجز از سـير چمن پيــشه نـكردي
عطر چه گلي بود كه در شـيشه نـكردي
بي فصل گل و جوش سمن نشه نكردي
اي عشقري از مـوج گل انديشه نكردي
اكـنون مشو آزرده اگــر ريخت زر گل
* * *

ترجيع بند
غيرت آزادگـي مـوقـوف بــكـــر و زيـد نيست
هيچكس در كشورش راضي به بند و قيد نيست
اوج پـــرواز است عنـــــقاي فـضــاي حُــريـت
او نگردد گــرد دام و دانــه مـــرغ صـــيد نيست
تا ابـد مسـتور از ابــر ســـيه خـــورشـــيد نيست
فطرت است آزادگــي نـابـوديش جـاويد نيست
راد مــــردان از سقـوط تالــــقان نــومــيد نيست
وان پروباگند دشـمن غـير مـكــر و شــيد نيست
هر وطن دلداده احمدشـاه مســــعود خـود است
روز و شب در فكر حفظ بود و نابود خـود است
پاسبان و ديـده بــان مـــرز محــدود خـود است
در پي اخراج و طرد خصـم مـــردود خـود است
مــرد افغـان گـر خـورد صـد دشــنه در راه وطـن
بـاز در مـالــــيدن زخـــم نمـكســود خـود است
غيرت آزادگـي مـوقـوف بـكــــر و زيــد نيست
هيچكس در كشورش راضـي به بندو قــيد نيست
فتـنةاشـــغال ملـــك ما نـه امـر سـرســريست
در قبال اجنـــبي ايســـتادگـــي سـرتاسـريست
هر جوان در امر اضمحلال دشمن سنگـريست
بر علــيه فـوج پـاكســتان قــــيام كشــوريست
فرد فرد قوم افغان در فــــداكـــاري جــريست
از محالات جـهان در نزد نـوكـر نـوكـــريست
راد مــردان از سقوط تالــــقان نـومـــيد نيست
وان پروپاگند دشمن غير مكــر و شــيد نيست


شــير مـردان وطـن پـــرور بهــر كنــج و كـنار
بــر دفـــاع اجنـــــبي جمعـند در شــهر و ديـار
بر زمين هـرگـــز نميمانند تيــــــغ ذوالـفــــقار
تا بــرآرنــــد از نـهاد دشمـــــنان خــود دمــار
بهر حفظ خاك خود ايســــتاده اند تا پـاي دار
داند هر افغان اسارت را بهــر جـا ننـــگ و عار
راد مــردان از سقوط تالــــقان نـومـــيد نيست
وان پروپاگند دشمن غير مـكـر و شــيد نيست
زندگي بر قوم افغـان در اسـارت مشـكل است
نام شاهي را گـذارد كس امارت مشـكل است
بر سر خاك وطن ديگر تجارت مشـكل است
آمد و رفت نفس و اندر حقارت مشـكل است
سلطة يگانه بر اصحـاب غــيرت مشـكل است
گر رود آزادگي از كف كفارت مشكل است
همت آزادگــي مـوقوف بـكــر و زيـد نيـست
هيچكس اندر جهان حـاضر به بند وقـيد نيست
از اطـــــاعـت شاهـــد آزاده گـــردن ميكــشد
گـر بـرويــش در ببــندي سـر ز روزن ميكــشد
هر قدر بـا مكــر شيطـانـــي فــتد در بند و قــيد
اين پري خود را ز زنجـــير هـــريمـن ميكــشد
گر جهان را حلقــه سازند بد سرشــتان بر سرش
خويش را هاتف چو تار از چشم سوزن ميكشد
غـيرت آزادگـــي موقوف بـكــر و زيد نيست
هيچكس در هيچ جا راضي به بند و قيد نيست

تركيب بند
يادي ز عــز و شـان نــياكـان خـــود كنـــيم
ذكـري ز كـــارنامـۀ مــــردان خــود كنــيم
ما قــــرنــها بـنام نــكـو زيست كـــرده ايــم
باري نظــر بـه شـوكـت دوران خــود كنــيم
نازان بـفاتحــين جــهانـگـــير خــود شـويـم
فخــري بشاه غـــزنۀ سلطـــان خــود كنـــيم
حرفي ز تــاج بخشــي بـو مسلـــــم آوريــم
نـازي بـراد مـرد خــــراسـان خــــود كنـــيم
بي گفتگـوي جان و سرو مال و هست و بود
قــــربـان نـام نـامــي افغــــان خـــود كنـــيم
اجــداد مــا كــــه تـابــع بيگـانـگــان نشـــد
ما پيــــروي ز كــار نــياكـان خـــود كنـــيم
گر ديـگـــران سخــن ز زر و زور ميــزنـــند
مـا مـومنـــيم تكــيه بـايــــمان خــود كنــيم
بايد شويم يكـدل و يكـدست و هــم جهت
تـا مشكــــلات را همـه آسـان خــود كنــيم
از مــذهب و نژاد و زبـان آنطـــرف تـــرك
كـاري بــراي ملــت آريــان خـــود كنـــيم
يكـــبارگـــي بحـبل متـين معتصــم شـويــم
فرقت نجسته رو سـوي يـزدان خــود كنــيم
گـــرگـان بجـان رمــه فــتادنـد از فــريب
مـا چــارۀ مـــنادي چـوپـان خــود كنـــيم
ديگـر بفرد و دســـته بجا نيـست اعتـــماد
قوم آنچه راي ميدهد عنوان خــود كنــيم
با هم شويــم همـدل و هم كيش و همـنوا
وحدت شعار ظاهر و پنـهان خــود كنــيم
خـــورشـــيد زيـر ابـر فـرو رفـــته بـار هـا
شكـــــر ثـبات نــير تـابـان خــود كنـــيم
همكـار شد جـــوارح انسـان بيكـــديگــر
تا ما حراسـتي ز سـر و جان خــود كنـــيم
انسـان ز فيــض دانـش هــم مستفبـض شد
تا بـا كمــال چـــارۀ نقصـان خــود كنــيم
سني و شيعه تاجـك و پشتون شوند جمـع
تجــــديد اتحــاد به پيــمان خــود كنــيم
يابيم مـي سـزد ز سـر افـگنـدگــي نجـات
يكـباره جمــع ملـت پـاشان خــود كنــيم
اين دسته بندي و يكـه تازي بـراي چيست
آيـيد گـرد هم كه وطن زان خــود كنــيم
زود است مملكت ز دويي مضمحـل شود
نـزد جـــهـانـــيان خـجــل و منفعــل شود


افغانســـتان كــــه يكسـره زيـر و زبـر شــده
آبــاديــش ز روي بــــــروي دگـــــر شـده
گلزار و گلشنش همه خار است و شوره زار
وان كشت و حاصلش همه بي بار و بر شده
انبوه جنگلـش همگـــي طعمـــۀ حـــريــق
باغ مشجـــرش همگـــي بـــي ثمـــر شـده
تـاراج شـد معـــــادن احجـــار قيمـــــــتي
آثــار مـوزه قســمت قــاچــاقــــــبر شــده
هـر جـا كه بوده وادي سرسـبز و مــرغــزار
گـودال بمــب و آتــش بــيدادگـــر شــده
هر جا مسـاجد است و مكاتب مــع الاسـف
كوت ســلاح و مرمــي و تـير و تـبر شــده
دام و دد و طـيور و وحــوش و خــزنـدگان
بي آشيان و لانه و بي خواب و خـور شــده
قهـراً، بـه قـتــل عــام تـبه كـار شـامــل انـد
از زنده جان مگــوي كه صرف نظـر شــده
تاريـخ بـر نگشـته اگـــــر بـر عقــب بگـــو
در سـرزمـين مـا ز چــــه دور حجــر شــده
اين ها همـه نـتايـج جهــل و نفــاق ماست
محصول يكه تازي و نقص و نفاق ماست
امروز قوم بــي زر و بـــي زور گشــته انـد
از شــاهـــراه پيــش روي دور گشــته انـد
نيمي شهـيد مرمـي و ساطــور گشــته انـد
نيمي دگــر مهاجـر و مفــرور گشــته انـد
بس كشته ها رهــــا شده بـــي گـور و بي كفن
بسيار جــان نـــداده تـــــۀ گــور گشــته انــــد
هــم بــار دوش جـامعـــه تعــــــداد بيـشـــمار
بيدست و پاي و فلـج و كر و كـور گشــته اند
از ســر رســــيده دور ملــــوك الـطـــوايفــي
شهـروده محشـري ز شـر و شـور گشــــته انـد
غوغاي داد خـواهــي بيــــداد محــشري است
پيــش از قــيام حشـر كــه محشور گشــته انـد
از دست ظلم و ضجه و پرخاش و عنف و جور
مــردم بـه تــرك پـرگــنه مجبــور گشــته انـد
از بـس فشــار و سيطـــره مــردم ز زنــدگـــي
دلـسـرد تـر ز ســردي كــافـــور گشــــته انــد
آنگــونه كُشـته پشـــته فـــتاده است مـردمــان
كــامــــادۀ حـــــيات دم صـــور گشـــته انــد
زايـن داعـــيان حـــافــــظ شـــرع محـمـــدي
ســر هــا بـــدار همســـر منصـــور گشــته انـد
نسـوان مـــــا ز غـــــيرت مـــردان زورمــــند
در خــانـــهاي اجنــــبي مـــزدور گشـــته انـد
زين اختــــلاف ذلـت بســـيار پيـــش روسـت
كم مانـده است كز سر مــردم كشـــند پوست
بــــي اتفـاق ملـــك بسـامـان نمـيرسـد       بـــي اتحــاد قــــوم بــارمـان نمـــيرسد
بــي امتـــزاج چــار عـناصر مــيان هـم    نان بر گــرســنه آب بعطشان نمـــيرسد
بــي انسجام مهر و مه و ابرو باد و خاك  در بــاغ و راغ قطـــرۀ بــاران نمــيرسـد
گـــر نيستــند جمله ملــل متحــد بهــم       امـداد بـر تـــلافـــي نقصــان نمــيرسـد
قومـي كـه سـر نــهادۀ تـوحــيد نيستـند     تا حشر هــم بـدولـت ايــمان نمــيرسـد
ملـت اگــــر بهــم نـدهـد دست اتحـاد        ايـن اختـــلاف هيـچ بپــايان نمـــيرسـد
گــر قـــوم بـا ســپاه نــباشـــند همـــنوا     احمــــد شــۀ كبـــير بملــتان نمــيرسـد
گر وحدتش شعار نمـي بود روز و شب   شهــــرت بـنام ســـيد افغـان نمـــيرسـد
بـــــي اتفــــاق بهــــر زوال امــــويــان     بو مسلمي ز طرف خـــراسان نمــيرسـد
بــي اتفـاق قـــوم بمحمـــود غـــزنـوي      فخـر فــرو نشـانـدن عصــيان نمــيرسـد
همبستگي ز خود گذري گــيرد اعتــبار    آنكس كه جان نداد بجــانان نمــيرسـد
ملت چو بحر و فرد بمانـند قطــره است   دريا نديـده قطـــره بطـــوفان نمــيرسـد
از فرد نيست ساختـــه اعمـال اجتـــماع   يك شمـع رتبه اش بچـراغان نمــيرسـد
هــاتـف باتفاق دل عشق بتــان گــرفت
(آري باتفــاق جهـان ميــتوان گــرفت)
تركيب بند
بچــــه سـازت بـرقصــم اي زمــانه    مـرا كشــتي بـه نــيرنــگ و فســانه
زمانــي ميدهـــي عيـش و نشاطــم      گهــي در خـاك انــدازي بساطــم
بـه آنـــي بـر ســرم آري محـــــرم    بدل سازي بغــم عيـــد و بــراتـــم
بچـــه سـازت بــرقصــم اي زمــانه
مــرا كشــتي به نـــيرنــگ و فسـانه
گهي بر تخت عــزت مــي نشانــي     گهي بر خـاك ذلـت مــي نشانـــي
گهـي از بادۀ وصلـــم كـــني مست      گهي شويم بهجر از زندگـي دست
بچـــه سـازت بـرقصـــم اي زمــانه
مـــرا كشــتي به نـــيرنـگ و فسـانه
عجب دارم از ايـن ليــل و نهــارت                 گهي از مستي و گـاهــي خمــارت
ز وضـع رنگ رنگت گشت معلـوم    كه يكسان نيست هرگز كار و بارت
بچــــه سـازت بــرقصــم اي زمـانه
مــرا كشـــتي بـه نــيرنـگ و فسـانه
گهـــي اميـــد وار عيـش وعشــرت    گهي نـوميدي است و آه و حسرت
ادا هـايـت همـه سرد و خنــك بود      نه با كـس مهــر داري نــي مـروت
بچــه سازت برقــصــم اي زمـــانه
مـــــرا كشتي به نــيرنـگ و فسـانه
تـــــو هاتف را ز ميهن دور كردي                مسافـــــر ساختي مهجــور كـردي
بـــــه پروازش دگر مهـلت نـدادي       بمــانـــند كبــوتر تــــــور كردي
بچــه سازت برقصــم اي زمـــانه
مرا كشتي بــــه نــيرنـگ و فسـانه
* * *

ترانۀ وطن
مــن راد مـــرد ميهــــــنم                 آگـــــه بــدرد ميهــــــنم
چون كوه پا بـر جـاســـتم                در گـــرم و سرد ميهــــنم
حب وطن ديـن مـن است
مـن فــرق دربـان بشكــنم                 مـن قفـل زنــدان بشكــنم
پــــــوز ســـــتم بنــياد را                             با پتك و سندان بشكــنم
آزادي آيـــين مــن است
افغـانســتان است مـوطنـم                بــوم و بـــر وي مسـكنــم
گر جان دهم در خـدمتش                             آنخـاك بـاشـد مـدفنـــم
آن گور و باليـن من است



اعـــــلان آزادي دهـــــم                   فــرمان لاقيــدي دهـــــم
بر وضـع و حال مملــكت                تغيـــــير بنـــيادي دهــــم
اين عـزم ديـرين من است
همت چـو مــي آراستــند                  در فطـرتـــم بگــذاشتــند
آنگــاه در خـاك و گلــم                   وارستـگـــي را كـاشتــند
اين فخــر پيشين من است
از تخمـــــۀ آريـاســـــتم                   اولاد آن آبــــاســــــــتم
در حفــظ نـامـوس وطـن                 گر تير و خنجر خواســتم
كشـتار تمـريـن مـن است
خصم است پيش من زبون               آيــد چـــووقـت آزمـــون
در زيـر سقـف نيلـگــــون                سازم از او دريـاي خـــون
اين شمۀ كيــن مــن است
از من بگـو با خصــم دون               پايت منـــه از حـــد برون
كـــز غــيرت افغــانــــيم                  حالت نســازم واژگــــون
از صدق تلقــين من است
عنقاي طبعـم پـر شكـــوه                 آشــيانۀ من هنــد و كــوه
هنگـام پرخــاش و ستـــيز               دشمن ز خشمــم در ستوه
پامال فـــرزيـن مــن است
اين پــرده داري تابـكـــي                 ويــن راز داري تــابـكــي
در حفـــظ نامــوس وطـن                بي بنــد و بـاري تـابـكــي
تكليف سنگــين من است
تا چند بگــــذارد فلـــك                    مهــر خمـوشــي بر لبـــم
تـا چنــد كيــد دشمـــنان                   درز افگنــــد در مشـربــم
بر خصم نفـرين مـن است
در بـارگــاه عـــدل حـــق                 من داد خــواهــي ميكــنم
ايـن كــار از آغــاز شـب                 تا صبحگـاهـــي ميكـــنم
اين حــرز ياسين من است
گُرزم شهــاب ثاقـب است                شمشـــير من ماه نـواسـت
از بـــدر ميـگـــيرم ســـپر                ميدان جنگ من جواست
مصباح پرويــن مـن است
شبخـــون زنـم بر دشمـــنان             با خنجــــر و تيــغ و ســـنان
آزاد ميـســـــــــــازم وطــن   از چنــگــــل اهـــريمـــنان
اين عهد و تضمين من است
نــي عيــش مـالامـال بـاد                 نـي سـيم و زر نـي مال باد
گر جان و سـر هاتف رود               پاينــــده استـقـــــلال باد
اين لــوح زريـن من است



تصنيفات
در ستايش رقص دختر افغان

اي دخـــتـرك افــغــان
آنــزلـف بــزن يـكــسو
تـو نـخـبــــۀ دورانــــي
منشين بـه ننگ ظـرفـان
حســن نمــكيــن داري
در چــرخ بود گــردون
از چــرخ زد نــهــايـت
گـــه دور بـده گـــردن
در جــلـوه بشو طاووس
ابـــرو را بـكــش بـــالا
در (1) [2]رقــص چار پاره
گـه(2)[3]رقص رواني كن
در محـــفــل انـــــبازان
آشـــوب دل و ايمـــان
رخساره نمــايـان كــن
وز تخــمـــه آريـائـــي
بگـريــز ز نـــا اهـــلان
طالـــع بــجبـــين داري
از گــردش چـشمـانـت
چـرخ فلك حيران كن
گــه دست بمـان بر سر
چون كبك خــرامان كن
مـو هــا را بــزن پـايـان
صــد پـاره بكـن دل را
بــر مـرده ببخشـا جــان
دل ها خوش وخرم كن
ممــتاز بــحــسن و آن
از پشت نقــــاب شب
هر وصف تـرا گـويند
دنياســـت بهــــاي تـو
از حكــــم سليمـــاني
دنياســـت بفـــرمــانت
پاكوب و بيفشان دست
گـــه پيش بكش سينه
تــــالار بســــر بــردار
چـــون بيد بلـرزان تن
كس نيست دهد زينت
گــه رقص فرنگي كن
در انجـــمــــن يــاران
مهـــر دل و ذوق جـان
خـــورشيد برافشان كن
تـــو خــــوبـتر از آنــي
خــود را مفـروش ارزان
بر دسـت نگــــين داري
عــــشاق بــــه قـــربانت
غلتي زن و جـولان كـن
تا جلــــوه كنــــي بهـتر
در لــــرزه شبستان كـن
چون كـوه سرين جنبان
چون شخص تو محفل را
كفــــر آر ســــر ايمــان
از چين جبين كـــم كن

(مژگان ته سنان ديدم                     ابرويــته كمــان ديدم
دك دك ميكند قلبم               چشمايته كلان ديدم)
از مستـــــي چشــمانت
قــــــربان سرت گـردم
مهــــرت بدلم جـا كرد
مـــــن عاشق شــيدايت
چـــه روي زيــبا داري
گــــر حلقـــۀ آنــزلفم
گــــر آن نگـۀ مستت
دور از وطــــنم امـروز
مــن با تو فــــداكارم
عشق اســــت مرا پيشه
من بيكس و بي كويم
اي دلبر خـــود كامـم
دلـــــدادۀ الفــــت را
گــــر يار وفــــا دارد
چــــونتو نشـــود پيدا
آگــــه ز رمـوز عشق
با عشق نمــــو كردم
اي خوب همه خوبان
با تـو سخنــــي دارم
باشد كــه كنار آييم
اين است مــــرام من
(او ققله شـوي جانم)
وز بسكه كدم گريه
من مست و خـرابم باز
دربــان درت گـــردم
عشق آمد و غوغا كرد
مــن كشـتۀ ايمــايــت
چـــه قــد و بالا داري
يـكبار بــــدسـت افتد
از كار بـــــرد مـــا را
غــــرق محنم امـــروز
از غــــير تـــــو بيزارم
الفت بـــــود انـــديشه
يار ســــره ميجــــويم
گــــــر لايق انعـــامم
حاجت به تكلم نيست
نفـــــرت ز جفـا دارد
انـــــدر همـــــۀ دنيــا
در عـــشوه و در ايمـا
در عشق غلــــو كردم
ســــــر خيل پريرويان
گل از چمنــــي دارم
بيغــــش بعـــيار آييم
ويـــن عيش مدام من
ميكوشــــي بهجـرانم
تر تر شـــــده دامـانم
وز آتش عشق خــــود
بگــذار بجــــاي زلف
از بســــكه تكانـم داد
رخصـــت بده تا گيرم
بـــاشد ز همـــــه بهتر
از كف ندهــــم آنــرا
مــــي را نبود فـرصـــــت
خضرم شوو بخش ازلطف
با جـــــان و بمــــال و سر
جـــــز تار محـــبت نيست
شايد تـــــو كسم گـردي
لبهاي تـــــو شيرين است
در سازش هـــــــم چيزي
با هم نگهــــــي كافيست
گـــــــيرنده بـــــزيبايـــي
خوش مشرب و خوش ملبس
يـــــــاد رخ يــــــاري بود
اكنـــون كــــــه زنيرنگت
افـــسانــــــۀ شيرينـــــــي
تــــــو بر مـــن و من بر تو
گــــــر رام شـــــود بختم
از بســــــكه كـــــدم ناله
آخــــــر اگـــــــر ميميرم
كــــردي تــو كبابم باز
دور قـمـــرت گـــردم
يك زلــــزله برپا كرد
بوســـــي ز كف پايت
گـــــر لطـف بما داري
تا شست و شكست افتد
تـــــا بار بـرد مـــــــا را
جــــــاني بـه تنم امروز
مهـــــر تو خــــريدارم
مــــا را بــرگ و ريشه
بــــاري بنگـــــر سويم
بنواز بـــــــدشنامـــــم
بهـــــتر ز تبسـم نيست
دلهـــــا چـو صفا دارد
زيبـــــنده بهــــــر كالا
خوش چهره و خوش سيما
هر گل ره كه بو كردم
هم دل ز تو شد هم جان
از كــوهــــكنـــي دارم
شايد كـــــــه بكار آييم
دنياست بـــــكام مــــن
چــــــاكست گـــريبانم
كـــــي ميدهـــد تاوانم




به التماس يك هنرمند جوان سروده شده
1- تو تـاب و تــوان منـــي                           تــو آرام جــــــــان منـــي
تـــــو روح و روان منــــي               تــــو جـــان و جهـــانــــم
بــــزلفــــــت اســــــــيرم      بمــــــــان تــا بمــــــــيرم
از اين بنـد دل برنگـــــيرم               كـــه هســت آشـــيانــــم
در اين حلقه خوگير گشتم
رهـــا كــــي تـــوانـــــــم

2- تو از گلشن حسن و ناز                         خــــدايــا نصيــبم بســـاز
گلــــي تـــازۀ نيمــــــباز                  كـــه نشــگفـــــته بـاشـد
كــــه نـاچيــــده بـــاشد                    نــــه پــــژمـــرده بـــاشد
نه شبنمش بوسيده بــاشد                             دم صــبحـگــــــــاهـــان
نـــه از ابر خيســـيده باشد
بهــنگــــــــــــام بـــاران

3- كسي كـز طريـــق وفا                تحمــــل نـــــدارد جـــفا
مي تلــخ هجــر كســي را                نــه نـــوشـــــيده بـاشـــد
ز عشـــــــق و محبـــــت                 ز اســـــــــرار الـفــــــت
ز تاب و تب و درد و سوز                          چــــه فهمـــــيده باشــــد
كه از ذوق مستـي تۀ خُـم
نه جـــــوشــــيده باشــــد



4- ز غم تر نكرد آستــين                نسايـــيده باشـــد جبـــين
نگـــرديــده نقش زمـــين                  نـه لغـــــــزيــده بـاشــــد
بســر گــــــــــــرد ري را                نكــــــوبيـــــده بــاشـــد
بمــژگان سرائـــي بعمـــر                نـه روبيــــــــده بـاشـــــد
ندانــم كه از مهـــر آنكــس
چــه پـــــي بــرده بـــاشـــد

5- ز عشق است آب و گِلم               ز حسـن است روشـن دلـــم
بمــــه طلعــــــــتان مايلـــم                بسسـت حــــــــاصــــل من
خــــــــــيال رخ شـــــــــان               مــــــرا گلســـــــــتان است
عبيـــــري ز زلــف كســـي              بمــــن بــوســــــــتان است
كنــــد دوست از يك تبسم
حـــل مشكـــــــــــل مــــن

6- درين بحـــر شــور و نـوا            بتسخــــــير مـــوج صـــــدا
پــــي صيــد مـــــرغ هــــوا              همــــــــه اهتـــــــــــــزازم
بــــراز و نيــــــــــــــــــازم               بســـوز و گـــــــــــــــدازم
كه يك نغمة دلخــواه سازم               دلـــــــي خــوش بســـــازم
بــــود ذوق بــــــي انتـــــها
در ايــــن فـــــن جــــــوازم

7- شب اي گلرخ ماه منظر              چرا شمـع شد از عـــرق تـر
بـرويـت فگنـــــــده نظــــر               كــه شــــرميــــده بـاشــــد
گنـــــــــــــاه وي اســــت                  ســــــــــــزاي وي اســــت
اگــر آب گـــرديـده باشــد                 ز خــــود ديــــــده بـاشـــد
بآتـــش مقـــــابــل شــــده
نــه ســـــوزيـــده بــاشــــد

8- گهــي دولت وصـل وي              مرا شادي مرگ است در پي
چـو مفلس كـه گنـــج زري               ز نـــو ديــــــــده باشـــــــد
ســــــــــر نـــــازنيــــــــنان               گـــــــزد لــب بــــدنـــدان
يكــــي نقش بر مدعـايــــم                مگـــــر چيـــــده بـــاشــــد
كـه ايـن آرزوي مــرا خــود
بــــــــر آورده بــاشــــــــد

9- بيـــا زلف دلبــر ببـــــين             بيــــا مشـــك اذفــر ببــــين
بيـــا و شـب تيـــــــــــره را              منــــــــــور ببـــــــــــــــين
بــرويــش نظـــــــر كـــــن               بمــــويـــش نظـــــر كــــن
شب و روز را هم بيك وقت             منــــــــــور ببـــــــــــــــين
نديد هيچكس اين دو يكجا
تـــــو بهــــــــتر ببـــــــــين

10- منش خـود بپاس وفـا               پرستـش كنـــم گاه ناگــاه
به بســيار عجــــز و تـــولا                         ســـــــوا از تمــــــــــــــنا
بسنــــــــگ ار شبيهــــش     تــراشيــــــــده بــاشــــــد
چـو نقشـــــي بديـوار و در   بجــــا مانــــده بــاشــــــد
بعـــاشـق گل و بوي گـــل
يكــــــــي بــوده بـاشــــد
11- در اين بحر شور و نوا                        مـــرا ذوق بــــي انتـــــــها
كشــد تا زنـــم دسـت و پا                چـــه بيخـــــود روانــــــم
صــدف ميشگــافـــــــــم       گهــــر مـــــي فشــانـــــم
كـه امـــــواج آواز خـــود                 بگـــــــوش عـــــــزيــزان
اگــــر هــم بـــود نـا رســا
ولـــــــي ميــــــرسانـــــم


تصنيف

 از پيــــــش نظــــــر
بـــا مــــــي زده گان
نــــرو نـــــرو جـــانم
از مــــن چــــه ديدي
بـــــــاري بـــنـــــگاه
تبســـمــــــي كـــــن
اي بت مــــاه و لــــقا
تابكــي جــور و جفا
زهــــــر هجـــران ترا
از تـو تا چـند جــــدا
باشيم با هم دو دوست
عشوه كـــــده ميــري
بـــــه ميـــكده ميــري
دلـــم زنجـــــه مكـــن
جانا كـــز پيشم رميدي
دلشــــادم بــــفـــــرمــا
از غــــم آزادم بفـــرما
بكـــشا زلـــــف دو تا
درد مـــــن ســــاز دوا
سالــــــها چـــشيده ام
رحــــــم از بهــــر خدا
چون دو مغز و يك پوست
وز بــــــــــرق نــــگاه
بــشور و ولــــوله ميري
بــــا نـــــاتوان جـــــور
وز چنگم دامن كشيدي
هســـــتم خـــــــــرابت
با حــــــرفـي يادم بفرما
رخ خـــــــوبت بنـــــما
دل رنجــــــور مـــــــرا
بيتو رنـــــج دو جهــان
مـــــــره مـــــگذار تنها
آنچـــه داري از مـــــن
آتــــــش زده ميــــــــري
بــــناز و طنــــــطنه ميري
بــــــــه سر پنجـــــه مكن
مفت مفروش گران خريدي
آبـــــــــادم بفـــــــــرمـــا
رحـــــــم بفـــريادم بفـرما
انـدكـــــــي مهـــــر و وفا
وز لبــت بخــــــش شـــفا
عمـــــر هـــــا كشــيده ام
بـــه كـــــه باشيم يكـــجا
هـــر چـــه دارم از توست


 اي دلبـــــر شـــيرين ادا
طـرز نــــگاهت دلفريب
اي شــــــوخ كافر ماجرا
من بر رخت دل داده ام
دار و نــــدار مـن تويي
عشــق است تار ساز من
با بربط وبا چنگ و عود
حسن شما خوبان فزون
وي نو بهار جــلوه ها
موي سيه دام فــريب
گـر هستيم سازي فنا
با تو بسرا ايـستاده ام
صبر و قرار من تويي
مهر و محبت راز من
هم با دف وناي و سرود
اقبال دايم رهنـــمون
گل از رخت پر رنگ و بو
اندام موزون جامه زيب
كي نالم از جور و جفا
تا پاي جــــان آماده ام
زيبا نـگار مــــن تويــي
بشنـو دمــــي آواز مــن
غــم را بسوزم تار و پود
شادي و عشرت گونه گون
سرو از قدت گشته رسا
گل پيكــــر گلگون قبا
نگــــذارم آيين وفـــــا
ليكـــــن نه از روي ريا
از تو نميگــــــردم جدا
در نغمـــــــۀ سوز و نوا
رقصــــان كنم مرغ هوا
اين باشد از هاتف دعا





 (1) وادي ايمن سر زمين مقدس كنعان در كوه طور بوده است كه نور خداوندي بشكل آتشي در آنجا جلوه كرده و موسي عليه السلام بمشاهدۀ آن شتافت و قبس اشاره به همان يك پارچه آتش است كه من و حضرت حافظ شيراز بامتثال و احتمال حلوۀ جنان انوار الهي كه سبب نجات بندگان گم كرده راه راهش از ظلمت و مصيبت گردد خود را مسرور احساس مي نمائيم.
(1) رقص چار پاره: نوعي از اقسام رقص.
(2) رقص رواني: نوعي از اقسام رقص.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر